Paranoid kişilik Bozukluğu Nedir?

         Paranoid kişilik bozukluğu (PPD), Küme A veya eksantrik kişilik bozuklukları olarak adlandırılan bir grup hastalıktan biridir.

        Paranoid Kişilik Bozukluğu olan kişilerin temel özelliği paranoya, amansız bir güvensizlik ve şüphe duymak için yeterli sebep olmamasına rağmen başkalarından şüphe duymak. Bu bozukluk genellikle çocukluk veya erken ergenlik döneminde başlar ve erkeklerde kadınlardan daha yaygındır.

Paranoid Kişilik Bozukluğu ve Şüpheci Kişilerin Özellikleri

        Kullanıldıklarını ve Aşağılandıklarını Düşünürler: Belirli kişiler tarafından ya da iletişim geçtikleri birçok insanla kurdukları ilişkilerde karşı tarafın herhangi olumsuz bir tutumu, tavrı, ya da sözünü aşağılama ve tehdit olarak algılama eğilimleri vardır. Birisinin yararına, kendi istekleri ile dahi bir şey yaptıklarında kullanıldıklarını ve karşıdaki kişinin kendilerinden faydalandığını hissederler.

        Etraflarındaki İnsanların Güvenilir Olmadığına İnanırlar: Toplumun ve arkadaş gruplarının güvenilir olmadıklarına ve her an kendilerine bir zarar vereceklerine inanırlar. Ağır kişilik bozukluğu söz konusu ise kimsenin yanında güvende hissedemeyeceklerini hissederler. Bu durum, kişilik bozukluğu olmayıp kişide bir kişilik özelliği olarak varsa insanlara ve onların davranışlarına şüpheci ve temkinli yaklaşma gerekliliği hissedilir. Bu his insanların çoğuna genellenmez ve çok şiddetli hissedilmez.

        Sırlarını, Duygularını ve Sıkıntılarını Açamazlar: Aşırı ketumdurlar, kendileri ile ilgili mevzuları paylaşmaktan korkarlar ve genellikle paylaşmazlar. Eğer bir başkasına sırrını vermişler ise ya da iç dünyaları ile ilgili bir şey paylaşmışlarsa, açıldıkları kişinin bunu sağda solda konuştuğunu düşünürler ve çevrelerindeki diğer insanlarda bunun delilini ararlar. Bu bilginin art niyetli kullanılacağını düşünürler. Yanlarından biri geçerken selam vermek için gülümsediğinde bunun altında paylaştığı konu ile ilgili gizli bir mana ararlar.

        Olaylarda ve Yorumlarda Gizli Anlamlar Ararlar: Yaşanan bir olay ya da söylenen bir söz kendileri ile ilgili olmadığı halde kendilerine yönelik bir imada bulunulduğundan şüphe ederler. Konuştuğu kişinin söylediklerinin genelinde ya da sadece bir kelimede gizli anlamlar ararlar. Kimse onların yararı ve çıkarı doğrultusunda bir şey söylemiyordur; onlar için, karşısındaki kişinin söylediğinin arkasında mutlaka gizli bir mana vardır.

        Aile ve Akrabalar Onlar İçin Vefasız Kişilerdir: En yakınlarında olan insanların yaptıkları olumlu yaklaşım ve tutumları görmezler; bu insanlarla ilgili en ufak bir sorun olduğunda dahi onları vefasızlıkla suçlarlar.

Paranoid Kişilik Bozukluğu Nedenleri?

            Paranoid Kişilik Bozukluğu'nun kesin nedeni bilinmemektedir. Muhtemelen biyolojik ve psikolojik faktörlerin bir kombinasyonunun sonucudur. Paranoid Kişilik Bozukluğu'nun yakın akrabalarında şizofreni ve sanrısal bozukluğu olan kişilerde daha yaygın olması, iki bozukluk arasında (ailede geçebilir) genetik bir bağlantı olduğunu düşündürmektedir. Ayrıca fiziksel veya duygusal travma da dahil olmak üzere erken çocukluk deneyimlerinin Paranoid Kişilik Bozukluğu gelişiminde rol oynadığına inanılmaktadır.

        Pek çok psikiyatrik rahatsızlıklarda olduğu gibi genetik, biyolojik, sosyolojik ve nörolojik nedenleri olabilir. Özellikle beynin ön kısmında yer alan Frontal Cortex ( doğru yanlışı ayırt edebilme) kısmında yapısal bir bozukluk olabileceği gibi yetiştirme tarzı da paranoid kişilik bozukluğun ortaya çıkmasına neden olabilir.

DSM V e göre Paranoid Kişilik Bozukluğu Tanı kriterleri


A- Aşağıdakilerden en az dördünün olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, başkalarının davranışlarını kötü niyetli olarak yorumlayıp sürekli bir güvensizlik ve kuşkuculuk;

1. Yeterli bir temele dayanmadan, başkalarının kendisini sömürdüğünden, kendisine kötülük yaptığından ya da kendisini aldattığından kuşkulanır.

2. Arkadaşlarının kendisine olan bağlılıkları ya da güvenilirlikleriyle ilgili yersiz kuşkuları vardır.

3. Söylediklerinin kendisine karşı kullanılacağı korkusuyla başkalarına açılmak istemez

4. Sıradan sözlerden ya da olaylardan aşağılama ya da göz korkutma anlamı çıkarır.

5. Sürekli kin besler.

6. Ortada bir neden yokken başkalarının kimi davranışlarını, kişiliğine ya da saygınlığına bir saldırı olarak algılar ve bunlara birden öfkeyle karşılık verir ya da karşı saldırıya geçer.

7. Eşinin ya da cinsel partnerinin sadakatiyle ilgili yineleyici, yersiz kuşkuları vardır.

B- Yalnızca şizofreni, iki uçlu bir bozukluk ya da psikoz özellik gösteren depresyon bozukluğunun gidişi sırasında ortaya çıkmaz ve başka bir sağlık durumunun fizyolojik etkilerine bağlanamaz

Paranoid Kişilik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

        Paranoid Kişilik Bozukluğu’na sahip insanlar her zaman tetiktedir çünkü başkalarının sürekli olarak onları aşağılamaya, zarar vermeye veya tehdit etmeye çalıştıklarına inanırlar. Bunlar genellikle asılsızdır; tıpkı diğer suçlama ve güvensizlik alışkanlıkları gibi yakın hatta sadece sıradan ilişkiler kurmalarını engeller. Paranoid Kişilik Bozukluğu olan insanlar:

• Başkalarının onları sömürdüğüne veya kandırdığına inanarak başkalarının bağlılığından, sadakatinden veya güvenilirliğinden şüphe duyarlar.

• Başkalarına güvenmek ya da kişisel hayatı hakkında konuşmak konusunda isteksizdirler çünkü bilgilerin kendilerine karşı kullanılacağından korkarlar.

• Affetmezler ve kin tutarlar.

• Aşırı duyarlıdırlar ve eleştiriyi zayıflık olarak algılarlar.

• Masum ifadelerden veya başkalarının gündelik görünümlerinden gizli anlamlar çıkarırlar.

• Karakterlerine kimsenin görmediği saldırıları fark ederler ve genellikle öfke ile tepki gösterirler ve misillemeye çabuk geçerler.

• Eşlerinin veya sevgililerinin sadakatsiz olduğuna dair nedensiz şüphe duyarlar.

• Genelde başkalarıyla olan ilişkilerinde soğuk ve uzaktırlar ve ihanete uğramamak için kontrolcü ve kıskanç olabilirler.

• Her zaman haklı olduklarına inanarak problemlerdeki veya çatışmalardaki rollerini göremezler.

• Rahatlamakta zorlanırlar.

• İnatçı ve tartışmacıdırlar.

• Başta farklı kültür gruplarının olmak üzere başkalarının olumsuz yargı kalıplarını geliştirme eğilimindedirler.

Paranoid Kişilik Bozukluğu ( Paranoya) Olan Kişilere Nasıl Davranılmalıdır?

        Şizofreniden farklı olarak şiddet eğilimlerinin, cinayet ve yaralamaların en fazla ortaya çıkabildiği hastalık grubudur. Dolayısıyla bu hastalarla yaşayan insanların çok dikkatli olması gerekir.

        Kişinin söyledikleri ne kadar saçma olursa olsun desteklenmemeli ama  karşı da çıkılmamalıdır. Kişinin içinde bulunduğu durumun empatik bir şekilde anlamaya çalışılması ve profesyonel yardım alınmasının sağlanması gerekmektedir.

        Kişinin söylediği şeylere verilen aşırı tepkiler ani problemlere neden olabileceğinden hem kişiyi hem de yakınlarını riske sokabilir. Bu yüzden dikkatli olunması ve uzmana başvurulması gerekmektedir.

Paranoid Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

        Paranoid Kişilik Bozukluğu kişiler genellikle kendileri tedaviye ihtiyaç duymazlar. Paranoid Kişilik Bozukluğu, kişilerin başkalarına güvenmekte zorlanmaları sağlık profesyonelleri için de bir zorluk oluşturmaktadır çünkü güven, psikoterapinin önemli bir faktörüdür. Sonuç olarak Paranoid Kişilik Bozukluğu olan birçok insan tedaviye uymaz ve hatta terapistin amaçlarını sorgulayabilir.

        Tedavi olmak isteyen hastalarda psikoterapi tercih edilir. Terapide genel başa çıkma becerilerini, özellikle güven ve empatiyi artırmanın yanı sıra sosyal etkileşimi, iletişimi ve benlik saygısını geliştirmeye odaklanılır.

        Paranoid Kişilik Bozukluğu'nun tedavisinde genellikle ilaç kullanılmaz. Bununla birlikte psikiyatri ilaçları, kişinin semptomları şiddetli ise ya da anksiyete veya depresyon gibi ilişkili bir psikolojik sorundan muzdaripse reçete edilebilir.

Paranoid Kişilik Bozukluğu Üzerine Kısa Bir Görüşme Videosu