Agorafobi Nedir?
Agarofobi,
kaygının alt türlerinden biri olan bir bozukluktur. Agorafobi, genellikle halka
açık yerlerden, özellikle de çok kalabalık veya çok boş olan yerlerden bir
korku olarak tanımlanmıştır (Marks, 1969). Danışanlar genellikle evden
ayrılmaktan korkarlar. Agorafobi yaşayan kişilerde aynı zamanda depresyon ve
duyarsızlaşma da oldukça yaygındır (Marks, 1970; Roth, 1959; Snaith, 1968).
Agorafobik kişiler kendilerini rahat hissetmek için evden uzaktayken, hızlı bir
şekilde geri dönüşü düşünmek, dışarıda bir mekanda otururken kapıya
yakın/kapının yanında oturmak ya da bir eşin eşliğinde bir yerlere gitmek gibi
birtakım davranışlar gösterirler. Bu üç faktör artan rahatlık hissine katkı
sağlayan en önemli faktörlerdir (Rachman, 1984).
DMS 5’e Göre Agorafobi Tanı Kriterleri
A. Aşağıdaki beş durumdan
ikisi (veya daha fazlası) ile ilgili belirgin korku veya endişe duyma:
1. Toplu taşımayı
kullanmak (örneğin otomobiller, otobüsler, trenler, gemiler, uçaklar).
2. Açık alanlarda
bulunmak (örneğin, otoparklar, pazar yerleri, köprüler).
3. Kapalı yerlerde
bulunmak (örneğin, mağazalar, tiyatrolar, sinemalar).
4. Sırada bekleme ya da
kalabalık bir yerde bulunmak.
5. Evin dışında yalnız
olmak.
B. Kişi, kaçmanın zor
olabileceğini, panik benzeri, yetersizleştiren ya da utanç veren (örn.
yaşlılarda düşme korkusu; altına kaçırma korkusu) diğer belirtilerin olması
durumunda yardım alamayabileceğini düşündüğü için bu tür durumlardan korkar ya
da kaçınır.
C. Agorafobik durumlar
neredeyse her zaman korku veya endişeye neden olur.
D. Agorafobik durumlardan
aktif olarak kaçınılır, bir refakatçinin varlığı istenir veya yoğun korku veya
kaygı ile tahammül edilir.
E. Korku veya kaygı,
agorafobik durumların yarattığı gerçek tehlikeyle ve sosyokültürel bağlamla
orantısızdır.
F. Korku, kaygı ya da kaçınma
sürekli bir durumdur, altı ay ya da daha uzun sürer.
G. Korku, kaygı veya
kaçınma, sosyal, mesleki veya diğer önemli işleyiş alanlarında klinik olarak
önemli sıkıntı veya bozulmaya neden olur.
H. Başka bir tıbbi durum
(ör. İltihaplı bağırsak rahatsızlığı, Parkinson rahatsızlığı) mevcutsa, korku,
endişe veya kaçınma açıkça aşırıdır.
İ. Korku, kaygı ya da
kaçınma, başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle daha iyi açıklanamaz.
Örneğin, belirtiler belirli bir fobi, durumsal tiple sınırlı değildir; sadece
sosyal durumları (sosyal kaygı bozukluğunda olduğu gibi) kapsamaz: ve yalnızca
obsesyonlarla (obsesif-kompulsif bozuklukta olduğu gibi), fiziksel görünümde
algılanan kusurlarla (vücut dismorfik bozuklukta olduğu gibi), travmatik
olayları hatırlatmalarıyla (travma sonrası stres bozukluğunda olduğu gibi) veya
ayrılma korkusu (ayrılık kaygısı bozukluğunda olduğu gibi) ile ilişkili
değildir.
Not: Agorafobi, panik
bozukluğunun varlığına bakılmaksızın kabul edilir. Bir kişinin klinik
muayenesi, panik bozukluğu ve agorafobi kriterlerini karşılıyorsa, her iki
tanım da verilmelidir (American Psychiatric Association, 2013).
Agorafobi Neden Oluşur?
Wardle ve ark. (1997)
yaptıkları bir çalışmada agorafobik bireylerde agorafobiye sebep olan nedenler
hakkında bir çalışma yapmıştır. Çalışmada agorafobik bireylerin belirttiği
nedenlerden bazıları şunlardır:
- Sorun hayatlarındaki
stresli olaylardan kaynaklanmaktadır.
- Sorun doğal olarak gergin
olmasından kaynaklanmaktadır.
- Sorun çocukluk deneyimlerimden
kaynaklanmaktadır.
- Sorun çok fazla evde
kalmaktan kaynaklanmaktadır.
- Başkalarına zarar verme,
kontrolü kaybetme korkusundan kaynaklanmaktadır.
- Ölüm korkusundan
kaynaklanmaktadır.
- Saldırı anında kontrolü
kaybetmekten kaynaklanmaktadır.
- Panikleme korkusundan
kaynaklanmaktadır.
- Güvensizlikten
kaynaklanmaktadır.
Agorafobi Belirtileri Nelerdir?
Agorafobi belirtileri üç farklı şekilde görülebilir. Bunlar kişinin fiziksel durumunu etkileyen belirtiler, ruh sağlığını etkileyen belirtiler ve kişinin davranışlarını etkileyen belirtiler olarak gözlemlenir. Panik bozukluğa bağlı gelişen agorafobi belirtileri kişinin, açık veya kapalı alanlarda yardıma ihtiyaç duyması halinde yardım alamayacağını düşünmesi ve kendini yalnız hissetmesi gibi durumlarda endişe, korku ve utanç duygularının ortaya çıkması şeklinde gözlemlenebilir.
Agorafobinin Fiziksel Belirtileri: Agorafobinin birçok semptomu panik bozukluk belirtileriyle benzerlik gösterebilir. Bu nedenle agorafobi teşhisinin doğru konması tedavinin başarısı açısından oldukça önemlidir. Agorafobinin belirtileri arasında göğüs ağrısı, hızlı nefes alıp verme, strese bağlı yoğun terleme, sıcak basması, titreme, yutkunma güçlüğü, kalp atışlarının hızlanması, ölüm korkusu, mide bulantısı, el ve ayaklarda uyuşma, kalp krizi geçirme korkusu ile baş dönmesi veya baygınlık yer alır.
Agorafobinin Psikolojik Belirtileri: Agorafobinin psikolojik belirtileri, kişinin yaşadığı fiziksel belirtilere bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Bu belirtiler şu şekilde listelenebilir:
- Evde yalnız kalma korkusu
- Kişinin ev dışında
bulunduğu süre boyunca başına bir şey gelmesi halinde yardım alamayacağını
düşünmesi
- Topluluk içinde panik
bozukluğa bağlı belirtilerin ortaya çıkmasına bağlı yaşanabilecek utanma
duygusu
- Kalp krizi geçirdiğini
düşünme
- İnme indiğini düşünme
- Kendini sürekli tehlikede
hissetme
- Nefes alamama
- Aklını kaçırma hissi
Agorafobinin Davranışsal
Belirtileri: Agorafobiye sahip kişiler bu hastalıkla
yüzleşmekte zorlanabilir ve aşağıda belirtilenler gibi çeşitli kaçınma davranışları
sergileyebilir:
- Kalabalık ortamlara
girmekten kaçınma
- Herhangi bir yere
giderken yanında birinin olması
- Evden uzak mekanların
tercih edilmemesi
- Evden çıkmama
Agorafobi hangi durumlarda meydana gelir?
Sinir sistemi ile
bağlantılı olarak biyolojik nedenler varsa,
Kişi taciz, tecavüz,
doğal afet, beklenmedik yakın kaybı gibi herhangi bir travmaya maruz kaldıysa,
Ailede bu tür bir
rahatsızlığı olan birisi varsa ve kişiyle uzun süre birlikte vakit geçirmiş,
model aldığı biriyse,
Metro, uçak, asansör gibi
kontrolün kendisinde olmadığı alanlar olduğunda agorafobi meydana gelebilir.
Temel sorun; kontrolü
kaybetmek olduğu için, kontrolün kendisinde olmadığını düşündüğü alanlarda bu
rahatsızlık açığa çıkmaktadır. Kişilik özellikleri ile de bağlantılı olduğu
söylenebilir. Mükemmeliyetçi diye tanınan obsesif kişilik özellikleri olanlarda
bu rahatsızlığın görülme sıklığı daha fazladır. Çünkü bu kişilik özelliği ‘hep
ya da hiç’ ilkesi ile hayatını sürdürmektir. Yani uçağa bindiğinde ya çok rahat
olacak ya da hiç binmeyecektir.
Agorafobi Nasıl Tedavi Edilir?
Agorafobi için bir dizi
farklı tedavi vardır. Büyük olasılıkla tedavi yöntemlerinin bir kombinasyonuna
ihtiyacınız olacaktır.
Psikoterapi:
Konuşma terapisi olarak da bilinen psikoterapi, bir terapist veya diğer akıl
sağlığı profesyoneliyle düzenli olarak görüşmeyi içerir. Bu, korkularınız ve
korkularınıza katkıda bulunabilecek sorunlar hakkında konuşma fırsatı verir.
Psikoterapi genellikle optimum etkinlik için ilaçlarla birleştirilir.
Korkularınız ve endişelerinizle başa çıkabildiğinizde genellikle durdurulabilen
kısa süreli bir tedavidir.
Bilişsel Davranışçı
Terapi (BDT): Agorafobi hastalarını tedavi etmek için
kullanılan en yaygın psikoterapidir. BDT, agorafobi ile ilişkili çarpık hisleri
ve görüşleri anlamanıza yardımcı olabilir. Ayrıca, çarpık düşünceleri sağlıklı
düşüncelerle değiştirerek stresli durumlarda nasıl çalışacağınızı öğretebilir
ve hayatınızda bir kontrol duygusunu yeniden kazanmanıza izin verir. Maruz
kalma tedavisi de korkularınızın üstesinden gelmenize yardımcı olabilir. Bu tür
terapide, korktuğunuz durumlara veya yerlere yavaşça ve yavaş bir şekilde maruz
kalırsınız. Bu, korkunuzun zamanla azalmasına neden olabilir.
Yaşam Tarzı
Değişiklikleri: Yaşam tarzı değişiklikleri agorafobiyi tedavi
etmez, ancak günlük kaygıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Kendinizi daha mutlu
ve rahat hissetmenizi sağlayan beyin kimyasallarının üretimini artırmak için
düzenli egzersiz yapmak, kepekli tahıllar, sebzeler ve yağsız proteinden oluşan
sağlıklı bir diyet yemek, böylece daha iyi hissetmeyi sağlayabilirsiniz.
Atakları ve kaygıyı azaltmak için ve panik başlangıcı ile mücadele etmek için günlük meditasyon veya derin nefes egzersizleri uygulamak yararlı olabilir.
Agorafobiyi önlemek
mümkün mü?
Agorafobi genellikle
panik atak geçirmeye karşı korkulu bir tepki olarak geliştiğinden, agorafobinin
önlenmesi genellikle kişinin evinden çıkmadan başka bir panik atak olasılığıyla
ilgili kaygıyla başa çıkmanın yollarını geliştirmeye odaklanır. Agorafobi için
daha önce açıklanan tedaviler genellikle agorafobinin gelişimini önlemek için
de kullanılır.
Öte yandan agorafobi
aşağıdaki gibi bazı yaşam tarzı değişiklikleri ile yönetilebilir:
- Alkol, uyuşturucu ve
kafeinden kaçınmak
- Sağlıklı ve dengeli bir
beslenme alışkanlığı
- Düzenli egzersiz yapmak
- Nefes egzersizleri
uygulamak
0 Yorumlar